Praten over seks en sekse met je peuter

Je kent het wel: met peuters in huis kan zich op elk moment een gênante situatie opdoen. Rond een jaar of twee zijn ze ineens supergeïnteresseerd in alles wat met hun lichaam te maken heeft en dit kan tot hilarische situaties leiden. Heb je bijvoorbeeld dit verhaal gelezen: 3-jarige maakt hilarische opmerking over haar vaders penis in publiek toilet?

Seksuele opvoeding iets voor later?

Als ouder neem je je voor om normaal te doen over seks. Later als ze met vragen komen, geef je gewoon antwoord op hun vragen en als ze wat ouder zijn, zal je het allemaal nog wel een keer goed uitleggen. Maar als je zoontje van 2 dan opeens het shirt van zijn tante omhoog trekt om te kijken of ze ook borsten heeft, sta je wel even met een mond vol tanden. Wanneer moet je beginnen met praten over verschillen tussen mannen en vrouwen en wat zeg je dan?

Begin meteen

Met seksuele voorlichting kan je niet vroeg genoeg beginnen. Vanaf dat je baby geboren wordt, is het leven één grote ontdekkingstocht. Langzaam leert je kind al zijn lichaamsdelen en ook zijn geslachtsorganen kennen. Er komt een moment dat ze doorhebben dat het een prettig gevoel geeft om eraan te zitten. Maar voor peuters is de emotie hierbij hetzelfde als wanneer ze op hun duim zuigen: het is een geruststellend gevoel en qua handeling hetzelfde als ontdekken dat je met een vinger in je neus kunt.

Vanaf dat je kind 2 á 3 jaar is, krijgen ze ook interesse in de verschillen tussen zichzelf en anderen en tussen papa en mama. In deze fases is het goed om de lichaamsdelen te benoemen en hierbij ook de geslachtsdelen een naam te geven. Leg uit dat mannen en vrouwen er alletwee anders uitzien. Je hoeft nog niet uit te leggen dat dit handig is bij seks, maar je kunt wel vertellen dat een vrouw borsten heeft zodat ze baby’s melk kan geven en dat het belangrijk is dat mannen en vrouwen anders zijn, omdat ze dan samen baby’tjes kunnen maken. Gebruik termen die jij fijn vindt. Wil je geen vagina of penis zeggen, dan zijn er een hoop andere woorden die je kunt gebruiken:

Alternatieven voor vagina: doosje, gaatje, gleufje, nietje (papa heeft een piemel en mama niet), plasser(tje), poenie, sneetje, spleetje, voorbillen.

Alternatieven voor penis: fluitje, geslachtsdeel, lulletje, kruis, olifantje, piemel(tje), pik(kie), pipi, plasser(tje), slurfje.

Taboe en grenzen opzoeken

Als kinderen een jaar of 3 zijn, beginnen ze te ontdekken dat er bij volwassenen een schaamte ligt over bloot zijn. Papa en mama kleden zich in het zwembad om in een privéhokje en niet in de grote omkleedruimte en ook doen ze de deur dicht als ze naar de wc gaan. Peuters zouden geen peuters zijn als ze hierdoor geen grenzen gaan opzoeken. Het is dan ook niet heel gek als je dochtertje zich uitkleedt waar een buurjongetje bij is. Ga ongedwongen in op vragen die je kind stelt over zijn lichaam en verschillende seksen.

Langzaam leert je kind dat zijn wereld niet alleen om hem draait, maar dat de interactie met anderen heel leuk is. Hier hoort bij dat je kind ‘vieze’ woorden gaat uitproberen of met een onderbroek op zijn hoofd rond gaat rennen, omdat het merkt dat volwassenen en oudere kinderen hierop reageren. In deze fase ontwikkelt zich ook de fantasiewereld van je kind. Wat is het schattig als je zoontje de kamer inkomt en vertelt dat hij een baby in zijn buik heeft! Sluit hierop aan door met een prentenboekje te vertellen over mannen, vrouwen, seks en baby’s.

Tip: Bij het uitproberen van grenzen gaat het je kind er ook om dat ze gezien worden en aandacht krijgen. Bevestig je kind door het bijvoorbeeld op schoot te nemen en te knuffelen, maar laat ook merken dat je bepaald gedrag niet wilt. 

Wimpel je kind niet af

Grote vragen zijn belangrijk en als je kind 3 of 4 jaar oud is, zullen ze een hoop vragen stellen. Als je afwijzend op je kind reageert, omdat je je niet op je gemak voel om op dat moment over seks en sekse te praten, ervaart je kind dat als dat het geen vragen mag stellen. Peuters zijn oud genoeg om aan te voelen wanneer iets een taboe is om over te praten. Het ene kind reageert hierop door extra uit te gaan proberen en het andere kind zal geen vragen meer stellen. Maar door niet te antwoorden op de vraag die je peuter heeft, zal het later in zijn leven ook minder snel met een belangrijke vraag naar jou toe komen. Door openheid te geven, durft je kind als tiener ook meer vragen te stellen. Houd daarom dit stappenplan in je achterhoofd:

• Reageer bevestigend. Geef altijd aan dat je het een goede vraag vindt. Je kind zal dan een goed gevoel hebben als hij jou vragen stelt.
• Probeer duidelijk te krijgen wat de precieze vraag is. Als je kind vraagt waar hij vandaan komt, kan dat ook gewoon betekenen dat hij wil weten waar hij geboren is.
• Geef een simpel antwoord. Aan peuters hoef je nog niet het hele verhaal van A tot Z uit te leggen. Ze zijn vaak tevreden met een simpel antwoord. Ben je ontevreden over je antwoord, ga dan niet opnieuw een ander antwoord geven. Dit maakt het alleen maar verwarrend.
• Houd de communicatielijnen open. Nadat je je kind antwoord hebt gegeven is het goed om te vragen of je zijn of haar vraag goed beantwoord hebt. Misschien komt je kind met nog een vraag.

Voorbeeld: Je staat met je kind af te rekenen bij de HEMA en je kind vraag onverwachts: “hoe komt de baby in jouw buik?”
Oplossing: Het is oké om te zeggen: “Laat me hier even over nadenken, want het is een belangrijke vraag. Thuis praten we er verder over.” Hiermee laat je merken dat je de vraag van je peuter belangrijk vindt, maar hoef je niet aan de kassa uit te leggen waar de baby’s vandaan komen. Als je thuis bent kan je in simpele bewoordingen uitleggen dat als ouders elkaar heel lief vinden er een kindje kan groeien in de buik van de moeder.

De moeilijke vragen

Wat is het handig als je kind zelf vragen stelt over zijn lichaam en over seks. Maar soms weet je even niet wat je er mee aan moet. Hierover vind je een paar lastige voorbeelden met hun oplossing.

Vraag: Je kind hoort het woord sexy op tv en vraagt wat dat is.
Antwoord: Peuters doen overal woorden op, of het nou op tv, youtube of op straat is; je kind zal ook woorden leren die je liever niet uit de mond van je kind hoort. Dit is een ideale gelegenheid om iets uit te leggen en je eigen moraal hierin duidelijk te maken. Vertel dat sexy een woord is waarmee volwassen vertellen dat iemand er mooi en aantrekkelijk uitziet. Maar vertel er bijvoorbeeld bij dat je het niet goed vindt als kinderen proberen er volwassen sexy uit te zien.

Vraag: Je kind ziet in het openbaar toilet een tampon of condoom liggen en vraagt wat het is.
Antwoord: Als je kind nog jong is en je nog niet hebt uitgelegd wat seks of ongesteld zijn is, hoef je alleen maar te vertellen dat het gezondheidsproducten zijn. De meeste peuters zijn hiermee al tevreden. Heb je het al wel over seks gehad, dan kan je over een condoom vertellen dat een man dat om zijn penis kan doen, zodat er geen baby’s komen. Bij een tampon kan je vertellen dat het helpt tegen bloeden bij ongesteld zijn.

Vraag: Je kind komt ’s nachts de slaapkamer in, terwijl jullie seks hebben en roept verschrikt: “wat doen jullie?!”
Antwoord: Ten eerste: wees niet ongerust: je kind zal niet jaren bij een psychiater lopen doordat dit gebeurt. Vertel je kind op zijn kamer te wachten en ga hier nadat je je aangekleed hebt direct naar toe. Praat eerst over de reden waarom je kind naar je toe kwam en ga daarna in op de vraag wat jullie aan het doen waren. Je kind zal misschien verward zijn en denken dat je partner je pijn wilde doen of jullie geschrokken gezichten verwarren met boze gezichten. Vertel dat je partner en jij een momentje voor jullie samen hadden en dat jullie van elkaar houden en niet hadden verwacht dat je kind binnen zou komen.

Doktertje spelen: wel of niet?

Als kinderen ongeveer 4 jaar oud zijn, zullen ze het leuk gaan vinden om niet alleen zichzelf, maar ook anderen lichamelijk te gaan ontdekken. Het doktertje spelen is heel normaal bij peuters en kleuters. Maar als je er onverwacht achter komt dat je dochter je halfnaakte buurjongetje aan het inspecteren is, kan je wel schrikken. Moet je dit nu wel of niet goed vinden? Het is belangrijk om duidelijk te maken wat je wel en niet goed vindt. Stel bijvoorbeeld deze grenzen:

• Je mag de ander geen pijn doen of omkopen tijdens het spelletje.
• Geen penetratie: er mag nergens iets ingestopt worden.

Zoek naar andere manieren waarop je kind over zijn lichaam kan leren. Een leuk boekje kan hier handig bij zijn. Als je het niet fijn vindt dat je kind doktertje speelt is het vaak al genoeg om een leuk alternatief te bieden. Zeg bijvoorbeeld: “Zullen we naar de speeltuin gaan?”

Boekentips:

• Ik vind jou lief.
• Saar en Jop – Over over identiteit, vriendschap en intimiteit.